Với sự bùng nổ xung đột giữa Israel và Iran, lại có thêm lo ngại về an ninh của eo biển Hormuz - một tuyến đường vận chuyển năng lượng toàn cầu quan trọng.
Sau cuộc tấn công của Israel vào Iran, các quan chức Iran đã ám chỉ đến khả năng đóng cửa eo biển Hormuz, một tuyên bố đã từng khiến giá dầu thô quốc tế tăng vọt.
Tại sao eo biển Hormuz lại quan trọng đối với thị trường năng lượng toàn cầu?
Eo biển Hormuz là tuyến đường thủy nối Vịnh Ba Tư và Ấn Độ Dương, và là điểm truy cập duy nhất vào Vịnh Ba Tư.
(Ảnh vệ tinh)
Tuyến đường thủy hẹp này chỉ rộng 29 hải lý tại điểm hẹp nhất, nhưng lại vận chuyển gần một phần ba lượng dầu thô vận chuyển bằng đường biển trên toàn thế giới và một phần năm lượng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) vận chuyển toàn cầu. Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) gọi đây là “điểm nghẽn dầu quan trọng nhất thế giới”.
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), khoảng 20 triệu thùng dầu thô và các sản phẩm tinh chế đã đi qua eo biển Hormuz mỗi ngày vào năm 2023, chiếm gần 30% tổng lượng thương mại dầu toàn cầu. Khoảng 70% lượng này được vận chuyển đến thị trường châu Á, với các nước mua lớn bao gồm Ấn Độ và Nhật Bản.
Mặc dù có các lựa chọn vận chuyển đường ống thay thế, nhưng công suất của chúng có hạn. IEA ước tính rằng công suất vận chuyển dầu hiện nay được chuyển hướng qua các tuyến đường bộ chỉ là 4,2 triệu thùng mỗi ngày, chẳng hạn như “Đường ống Đông - Tây” của Ả Rập Xê Út (dẫn đến Biển Đỏ) và “Đường ống dầu thô Abu Dhabi” của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (dẫn đến Fujairah). Công suất vận chuyển của các tuyến đường thay thế này chỉ chiếm khoảng một phần tư lượng thông thường được vận chuyển qua eo biển.
Sự phụ thuộc của thị trường LNG vào eo biển Hormuz thậm chí còn cao hơn. Tất cả lượng xuất khẩu từ Qatar - nước xuất khẩu LNG lớn thứ hai thế giới và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đều phải đi qua eo biển này.
IEA cho biết trong 10 tháng đầu năm 2023, tổng cộng 90 tỷ mét khối LNG đã được vận chuyển qua eo biển, chiếm 20% tổng lượng thương mại LNG toàn cầu.
Do có rất ít tuyến đường thay thế khả thi cho xuất khẩu LNG của Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, bất kỳ sự gián đoạn vận chuyển nào cũng sẽ làm cung ứng toàn cầu căng thẳng nghiêm trọng. Khoảng 80% lượng xuất khẩu LNG được chuyển đến châu Á, trong khi châu Âu nhận được khoảng 20%, có nghĩa là trong một thị trường chật chội, những gián đoạn như vậy sẽ làm trầm trọng hơn sự cạnh tranh khu vực.
Giá dầu có thể tăng cao đến mức nào nếu eo biển Hormuz bị chặn?
Mặc dù việc Iran phong tỏa hoàn toàn eo biển Hormuz vẫn được coi là một sự kiện có xác suất thấp, các nhà phân tích thường tin rằng chỉ sự tồn tại của mối đe dọa này cũng đủ để gây ra biến động đáng kể trên thị trường năng lượng.
Goldman Sachs đã cảnh báo rằng trong một kịch bản rủi ro cực đoan, nếu eo biển Hormuz bị phong tỏa kéo dài, giá dầu quốc tế có thể tăng vọt lên trên 100 USD/thùng.
Ngân hàng này ước tính sản lượng dầu thô hiện tại của Iran là khoảng 3,6 triệu thùng/ngày, sản lượng ngưng tụ hàng ngày là khoảng 800.000 thùng và xuất khẩu trung bình bằng đường biển đạt trung bình 2,1 triệu thùng/ngày kể từ đầu năm.
Warren Patterson, Trưởng bộ phận Chiến lược Hàng hóa tại ING, cho biết với những diễn biến mới nhất, thị trường đã bắt đầu tính đến một mức phí bảo hiểm rủi ro địa chính trị cao hơn.
Patterson chỉ ra rằng ngay cả chỉ một sự gián đoạn trong xuất khẩu dầu của Iran cũng đã đủ để lật ngược tình trạng dư thừa cung cấp dầu thô dự kiến trước đó trên thị trường, có khả năng đẩy giá dầu thô Brent lên tới 80 USD/thùng.
Ông cảnh báo rằng một kịch bản nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như sự gián đoạn trong vận chuyển qua eo biển Hormuz, có thể có những tác động sâu sắc hơn nhiều.
"Gần một phần ba lượng dầu vận chuyển bằng đường biển trên thế giới đi qua điểm nghẽn chiến lược này", Patterson nói. "Nếu có sự gián đoạn đáng kể đối với các lô hàng này, giá dầu có thể tăng vọt lên 120 USD/thùng, đặc biệt là vì hầu hết công suất dự phòng của OPEC đều nằm ở khu vực Vịnh Ba Tư và sẽ khó có thể huy động trong tình huống như vậy".
Ông nói thêm, "Sự leo thang tình hình cũng sẽ ảnh hưởng đến thị trường khí đốt tự nhiên châu Âu".
