Cuối tháng 10/2025, cạnh tranh thương mại Mỹ-Trung chứng kiến bước ngoặt lớn. Bộ Thương mại Trung Quốc tuyên bố tạm dừng một năm các quy định mới về kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, tạm hoãn các biện pháp nghiêm ngặt vốn yêu cầu doanh nghiệp nước ngoài phải có giấy phép xuất khẩu ngay cả khi sản phẩm chứa lượng vết đất hiếm từ Trung Quốc.
Quyết định này giúp doanh nghiệp Mỹ tạm thở phào, nhưng trong bối cảnh hiện tại, việc Mỹ có thể xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm độc lập trong một năm chỉ là ảo tưưởng. Trung Quốc nắm 90% công suất tinh chế đất hiếm toàn cầu, sự thống trị này không thể bị lung lay trong ngắn hạn.
Tuy nhiên, không thể lung lay không có nghĩa là không thể hành động. Mở rộng hợp tác đất hiếm, đảm bảo nguồn cung nội địa và đa dạng hóa toàn bộ chuỗi ngành - việc liệu điều này có thách thức được vị thế đất hiếm của Trung Quốc hay không thực tế không quá quan trọng với bản thân nước Mỹ.
Với mục tiêu này, chỉ trong một tháng sau khi quy định mới được đưa ra, Mỹ đã chuyển hướng chiến lược phát triển đất hiếm.
Mỏ MP: Là mỏ đất hiếm quy mô lớn duy nhất tại Bắc Mỹ, MP Materials đang đẩy nhanh khai thác tài nguyên này. Mỏ chủ yếu giàu đất hiếm nhẹ, nhưng công ty dự kiến đưa vào vận hành cơ sở tách đất hiếm nặng vào cuối năm 2025, thách thức sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực đất hiếm nặng.
Dự án Utah Silicon Ridge: Mỏ quặng hấp phụ ion do Ion Mineral Technology phát hiện có ưu thế đặc biệt, hàm lượng đất hiếm đạt 0,27%, cao hơn mức trung bình ngành. Dự án đã nhận được giấy phép khai thác và có cơ sở chế biến đi kèm, cho phép thương mại hóa nhanh chóng.
Dự án Texas Round Top: American Rare Earths đã dời thời gian vận hành dự án đất hiếm nặng này lên năm 2028, phản ánh sự khẩn trương mà Mỹ cảm nhận trong việc đẩy nhanh phát triển nguồn tài nguyên đất hiếm nội địa.
Mỹ đang áp dụng chiến lược "hợp tác với đồng minh", phối hợp với các nước như Canada và Australia để xây dựng hệ thống cung ứng đất hiếm đa dạng hóa. Chiến lược này nhằm giảm sự phụ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc và tăng cường an ninh chuỗi cung ứng.
Mỹ cũng theo đuổi bố cục toàn diện trong xây dựng chuỗi công nghiệp đất hiếm:
eVAC dự kiến nâng công suất sản xuất nam châm tại nhà máy Sumter lên 2.000 tấn/năm vào quý I/2026 và đặt mục tiêu mở rộng gấp sáu lần công suất này trong những năm tới. Công ty thu mua nguyên liệu thô từ MP Materials để đảm bảo ổn định chuỗi cung ứng.
Bộ Quốc phòng Mỹ cung cấp khoản vay 620 triệu USD cho nhà sản xuất nam châm Vulcan Elements để hỗ trợ mở rộng công suất tách đất hiếm và sản xuất nam châm. Mô hình hợp tác chính phủ-doanh nghiệp này đóng vai trò quan trọng trong phát triển ngành công nghiệp đất hiếm Mỹ.
Đồng thời, hợp tác Mỹ-Canada là phần then chốt trong xây dựng hệ thống chuỗi cung ứng đất hiếm Bắc Mỹ:
Bổ sung nguồn lực: Canada sở hữu tài nguyên đất hiếm đã biết lớn nhất thế giới, với trữ lượng 15,2 triệu tấn oxit đất hiếm, được Lầu Năm Góc xem là "phao cứu sinh" để bảo đảm chuỗi cung ứng.
Cơ chế chia sẻ năng lực: Canada đề xuất chiến lược "chia sẻ năng lực", kế hoạch phân phối đất hiếm sản xuất đến các thị trường đồng minh thay vì chỉ đáp ứng nhu cầu nội địa. Cách tiếp cận này nhận phản hồi tích c cực từ các đồng minh như Đức.
Dự án hợp tác c cụ thể: Nhà sản xuất nam châm Mỹ REalloys ký thỏa thuận mua vật liệu đất hiếm năm năm với Hội đồng Nghiên cứu Saskatchewan tại Canada, bao gồm các vật liệu then chốt như hợp kim Pr-Nd, oxit dysprosi và oxit terbi.
Mỹ đang tiến triển trên nhiều mặt trận trong R&D công nghệ đất hiếm:
Cơ quan Dự án Nghiên c cứu Tiên tiến thuộc Bộ Năng lượng Mỹ cấp 3 triệu USD cho nhóm nghiên c cứu tại Đại học California, Davis, để phát triển quy trình thu hồi nguyên tố đất hiếm dựa trên sinh học. Công nghệ đột phá này hướng đến sử dụng vi sinh vật chịu axit được thiết kế để thu giữ chọn lọc nguyên tố đất hiếm từ nước thải mỏ và công nghiệp axit.
Momentum Technologies trình bày công nghệ chiết xuất dung môi màng độc quyền trước Hạ viện Mỹ, mô tả như giải pháp xử lý nội địa nhằm giải quyết điểm yếu trong chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng Mỹ. Đột phá công nghệ này đặt ra thách thức tiềm tàng với sự thống trị của Trung Quốc trong công nghệ tinh chế đất hiếm.
Hiện tại, ngành công nghiệp đất hiếm Mỹ đang trải qua cơn bùng nổ đầu tư chưa từng có, với các gã khổng lồ Phố Wall từ JPMorgan đến Goldman Sachs cam kết 1 t tỷ USD tài trợ xây dựng cho MP Materials. Bộ Quốc phòng Mỹ đã trở thành cổ đông lớn nhất của MP Materials, nắm giữ khoảng 15% vốn c cổ phần.
Khi năm 2026 đến gần, liệu Mỹ có thể tối đa hóa nỗ lực để nắm bắt cơ hội trong một năm vượt ra ngoài các chiến lược nêu trên hay không vẫn còn phải chờ xem.
